روانشناسی

بسم رب الحسین ( علیه السلام )

تاثیر نظریه ثرندایک بر تعلیم و تربیت :

یک کلاس درس دارای اهداف روشن و واضحی است که در همین راستا از نظم و ترتیب برخوردار است . این هدف های ترسیم شده آموزشی می بایست در حد و اندازه و توانمندی یادگیرنده باشد . اهداف آموزشی می بایست به نحوی طراحی شوند که معلم در مراحل مختلف قابلیت حفظ انگیزه و یا ترغیب یادگیرنده را از طریق اقدامات تشویقی و یا تنبیهی ( بازدارنده ) را داشته باشد . یادگیری باید به نحوی ترسیم شود که مطالب از ساده به سمت پیچیده پیش رود و معلم از طریق تقویت کننده های بیرونی ، انگیزه یادگیرنده را تقویت می کند و کاری به انگیزش های دورنی ندارد . معلم در کلاس سعی می کند آموزش و یادگیری ها را به زندگی یادگیرنده تطبیق دهد و کمتر به سخنرانی بپردازد و از طریق آموزش چهره به چهره اقدام نماید . لذا در این نظریه ، اجرای اصول زیر مورد توجه ویژه می باشد :

1- در امر تدریس باید سعى شود میان موضوع تدریس و یادگیرى‌هاى قبلى شاگردان رابطه‌اى منطقى برقرار شود؛ براى مثال، در تدریس مثلث باید مطمئن باشیم که دانش‌آموز نقطه، خط و زاویه را قبلاً بخوبى یاد گرفته است.

2- در امر تدریس باید سعى شود از واقعیت‌هاى شناخته شده و واقعیت‌هاى محسوس کمک گرفته شود؛ براى مثال، در کلاس درس هندسه، براى تدریس دایره مى‌توان به مثال‌هایى از قبیل حرکت گاو و خرمن‌کوب و حرکت آتش‌گردان اشاره کرد.

3- براى یادگیرى بهتر، باید به گونه‌اى تلاش شود که شاگرد حتى‌الامکان از اعمالش احساس رضایت کند. به همین منظور، باید کارى کرد که شاگرد در فرایند یادگیری، از انجام دادن فعالیت‌هاى خود احساس فایده، ارزشمندى و لذت کند و احساس کند که یادگیرى موضوع مورد نظر، نیازى از نیازهایش را چه در حال و چه در آینده برآورده مى‌سازد.

4- یکى از شرایط واقعى یادگیرى این است که شاگرد از جنبه‌هاى مختلف، رشد و آمادگى کافى داشته باشد و میل و نیاز به یادگیرى در او به وجود آمده باشد تا بتواند فعالانه در امر یادگیرى شرکت کند.

5- با توجه به قانون تمرین، به معلمان توصیه مى‌شود در امر تدریس، از مثال‌هاى گوناگون و متفاوت استفاده کنند. هدف از تمرین را براى شاگردان توچیه کنند و رابطهٔ آنان را با امر مورد یادگیرى مشخص نمایند. در واقع، فعالیت‌هاى آموزشى تمرین باید مفید، متنوع، معنى‌دار و هدف‌دار باشد و حتى‌المقدور در شرایط واقعى صورت گیرد و نه در خیال و به شکل ذهنی؛ مثلاً بهترین روش یادگیرى فوتبال در زمین فوتبال است نه در کلاس درس.

6- قانون اثر سبب شده است که در جریان آموزش به تشویق و تنبیه و امتیاز‌هاى تحصیلى و مانند آن براى پیشرفت تحصیلى و یادگیرى شاگردان توجه خاصى مبذول شود.

تفاوت نظریه ثرندایک و اسکینر :

اسکینر به اندازه ثرندایک ، برای محرک های تداعی یافته از طریق پاسخ ، اهمیت قائل نبود . او بیشتر به پاسخ هایی که بطور طبیعی رخ می دهند ، علاقه مند است . اما اگر رفتار مورد نظر اسکینر بطور طبیعی رخ ندهد ، از طریق شکل دهی ، آنها را ایجاد می نماید . از نظر او تقویت کننده های ثانویه همچون ستایش کلامی ، بیانات چهره ای مثبت و احساس موفقیت ، بسیار مهم تر از تشویق با هدیه و یا پاداش است . لذا در الگوی طراحی شده توسط اسکینر ، معلم آموزش خود را با برنامه های تقویتی و تشویقی پیوسته یا صد در صد آغاز نموده و پس از گذشت مقطعی از زمان ، تقویت کننده را به نا پیوسته و غیر ممتد تغییر می دهد به بیان دیگر ، در مراحل اولیه آموزش ، هر زمانی که یک پاسخ درست از جانب ارگانیسم صادر گردید ، آن فرآیند تقویت می شود اما در مراحل بعد بصورت گاه گاه و مقطعی ، پاسخ های مثبت تقویت می گردد تا دانش آموز و پاسخ های مثبت او نسبت به خاموشی مقاوم گردد .

تفاوت بین رفتار گرایان و گشتالت گرایان :

از دید رفتارگرایان ، رفتار یادگیرنده یا ارگانیسم عمدتاً بوسیله تقویت کننده های بیرونی تعیین می شود لذا اعتقاد چندانی به انگیزه های درونی ندارند در حالیکه معلمان پیرو نظریه گشتالت بر مطالب معنی دار و درک امور تاکید دارند . به نظر ایشان اجزاء می بایست به کل پیوند بخورند تا برای یادگیرنده معنی دار باشد . از دیدگاه ایشان مسائل حل نشده موجب ابهام یا عدم تعادل سازمانی در ذهن یادگیرنده می شوند و این شرایط نامطلوبی را حاصل می نماید . در واقع ابهام یک حالت منفی است که تا زمان حل شدن مساله ادامه می یابد . حل شدن مسئله برای حل کننده به اندازه یک وعده غذا برای فرد گرسنه اثر تقویتی دارد . کلاس درس را بر اساس این نظریه می توان بصورت یک رابطه داد و ستد بین معلم و شاگرد توصیف کرد . معلم به شاگرد کمک می کند تا روابط میان امور را درک کند و تجاربش را در الگویی معنی دار سازمان دهی کند . طرح ریزی یک تجربه یادگیری بر اساس نظریه گشتالت شامل آغاز کردن با چیزی آشنا و قابل فهم و گام به گام جلو رفتن است به گونه ای که هر گام بر گام های قبلی استوار باشد . طبق این نظریه تمام جنبه های یادگیری به واحدهای معنی دار تقسیم می شوند و این واحدها نیز به یک مفهوم یا تجربه کلی وابسته اند . حفظ طوطی وار مطالب، نامطلوب بوده زیرا تنها از طریق کسب آشنایی کامل با اصول موجود در یک تجربه یادگیری است که ارگانیسم به درستی و بطور کامل آن اصل را می فهمد . پس از آنکه مطالب یادگیری ، به جای حفظ شدن ، درک شد ، به سادگی می توان آن را در موقعیتهای تازه استفاده کرد و برای مدت های طولانی نگه داری نمود .

مثالی برای شرطی شدن سطح بالا :

جریمه های رانندگی از جانب پلیس ، امری است بازدارنده که موجب می شود تا برخی ارگانیسم ها علی رغم میل درونی ، موظف به اجرای قوانین شوند . پلیس خود به شخصه یک فرد حقیقی است که در زمان پوشیدن یونیفرم مخصوص و سوار شدن بر ماشین مزین شده ، تداعی گر برگ جریمه برای رانندگان می باشد ، لذا قرار گرفتن لباس و ماشین مخصوص پلیس در کنار برگ جریمه ، موجب می شود تا رانندگان با دیدن ماشین و یا فرد ملبس به لباس مخصوص ، دچار ترس و فوبیای جریمه شدن گردند که این مهم به معنی شرطی شدن ارگانیسم در مقابل آنها است . از طرفی ماشین پلیس دارای نور آبی رنگی است که نشان دهنده حضور آنها در محل های خاص برون شهری می باشد ، حال اگر راننده در مسافتی خاص ، هر نور آبی را رویت نماید ، ماشین مخصوص پلیس و به تبع آن ، جریمه تخلفات رانندگی برایش تداعی شده و سعی دارد تا حد اطمینان از اجتناب هر گونه خطای رانندگی دوری نماید ، لذا این نور آبی ، مرحله سوم شرطی شدن سطح بالا برای تداعی نمودن اخطار پلیس و ایجاد واکنش درونی در راننده می باشد .

با تشکر از استاد گرامی دکتر اعرابی

۰ نظر

heidar heidari

محتوای فصل سوم پایان نامه :

فصل سوم را با عنوان « مراحل انجام پژوهش » بامقدمه ای شروع و باتشریح روش پژوهش ادامه می دهید و سپس به ترتیب عناوین فرعی زیر را با محتوای مربوط ارایه می دهید . جامعه پژوهش ، نمونه پژوهش ، نوع پژوهش ، ابزار اندازه گیری پژوهش ، متغیرها ، شیوه های معتبرسازی ابزار پژوهش (روایی و پایایی ) ، شیوه گردآوری داده ها ، روش تحلیل یافته های پژوهش و ملاحظات اخلاقی اهم عناوینی است که باید به آنها بپردازید . به طوریکه ملاحظه می کنید ، فصل سوم ، فصلی کوتاه و در عین حال بسیار مهم است ،زیرا روند واقعی پژوهش و ابعاد و راه کارهای آنرا نشان می دهد . باتوجه به اینکه این قسمت عمدتا از پیشنهاد طرح و پژوهش گرفته می شود ، مجددا تاکید می گردد که زمان ها باید به صورت گذشته مطرح شوند.

به طورخلاصه فصل سوم باعنوان روش پژوهش شامل موارد زیراست:

مقدمه (حداکثریکپاراگراف )
جامعه پژوهش
نمونه پژوهش (حجم نمونه،روش اندازه گیری،معیارهای انتخاب نمونه )
نوع پژوهش
ابزارپژوهش
تعیین روایی وپایایی ابزار پژوهش
ابزار و روشگ ردآوری دادهها
مکان وزمان انجام پژوهش
روش تحلیل داده ها
ملاحظات اخلاقی

سوالات و فرضیه های پژوهش :

در یک پژوهش میان عنوان ، اهداف، سوالات و فرضیات ارتباط تنگاتنگی برقرار است . سوالات پژوهش می بایست از ویژگی های ذیل برخوردار باشند :

1- دقیقاً برگرفته از اهداف ویژه پژوهش باشند .

2- نظام مند بوده و به ازای هر هدف ویژه ، یک سوال پژوهشی و دقیقاً با همان متغیرهای موجود در آن هدف ویژه ، طرح گردد .

3- سوالات ، محورهایی را که پژوهش در پی دستیابی به آن است را به وضوح بیان کند .

4- ساده ، روان و غیر قابل تفسیر باشد .

5- با انجام پژوهش حاضر ، امکان پاسخ گویی به آنان وجود داشته باشد .

6- گسترده و دامنه محدودی داشته باشد .

7- از نظر زمانی ، امکان پاسخ به آنان در بازه زمانی پژوهش مقدور باشد .

8- بصورت استفهامی و درست نوشته شده باشند .

انواع سوالات در پژوهش :

1- پژوهش توصیفی ( مدل کمی ) : در مطالعات توصیفی ، عبارتهایی همچون نظیر چه ، چقدر ، چه میزان ، چند درصد و ... به چشم می خورد .

2- در دسته دوم پژوهش از نوع کمی ، سوالاتی که وجود یا عدم وجود تفادت یا اختلاف را بین دو متغیر مورد مطالعه قرار می دهند . مثلا آیا بین دریافتی کارکنان زن و مرد در رشته شغلی واحد تفاوت یا اختلاف وجود دارد .

3- دسته سوم پژوهش از نوع کمی ، سوالات رابطه ای هستند که در پژوهش های سنجش رابطه ای مطرح می شوند و در آن وجود یک رابطه بین دو متغیر مورد بررسی قرار می گیرد . مثلا آیا بین رضایت کارکنان و رضایت بیماران رابطه وجود دارد ( در بخشی از مطالعات رابطه ای ، علاوه بر وجود رابطه ، شدت و جهت رابطه مورد بررسی قرار می گیرد . )

4- دسته چهارم پژوهش از نوع کمی ، سوالاتی هستند که مطالعات مداخله ای و رابطه علت و معلولی را بررسی می نمایند . مثلاً آیا مصرف انسولین در کاهش قند خون بیماران تاثیری دارد .

5- در پژوهش های مربوط به مدل کیفی ، عبارتهایی همچون چگونه ، چرا ، به چه نحوی و ... مطرح می شوند . مثلاً راه های مهار بیماری ایدز در جوانان چگونه است ؟

نمونه گیری و شیوه های آن برای پروپوزال و پایان نامه :

در این بخش به معرفی نمونه گیری و شیوه های آن برای پروپوزال و پایان نامه می پردازیم. در کل باید بسته به نوع تحقیق و پایان نامه شیوه خاصی برای نمونه گیری انتخاب کرد و پس از مشخص کردن اندازه نمونه ای که در معرف صحیحی برای جامعه باشد به عمل نمونه گیری پرداخت. در ادامه به معرفی جمعیت هدف ، شیوه های نمونه گیری ، شیوه های تعیین حجم نمونه و نکاتی در این زمینه می پردازیم.

جامعه آماری و مراحل نمونه گیری :

جامعه هدف : جمعیتی است که محقق مایل است نتایج رابه ان تعمیم دهد .

جامعه مورد مطالعه : جمعیتی است که نمونه از آن انتخاب شده است این جمعیت لازم است در طرح پیشنهادی به طور واضح تعریف شود .

تعریف نمونه گیری : نمونه گیری یعنی انتخاب تعدادی از افراد از یک جمعیت مشخص و تعریف شده علت نمونه گیری آن است که اولاً مطالعه در کل جمعیت بسیار پر هزینه و اتلاف کننده زمان است . ضمن اینکه در بسیاری از موارد نمی تواند جمعیت را به طور دقیق تعیین نمود ( به عنوان مثال : جمعیت دقیق بیماران مبتلا به بیماریهای کرونر قلبی را نمی توان تعیین کرد) . ثانیاً اگر نمونه به اندازه کافی بزرگ و نماینده جمعیت مورد مطالعه باشد می توان اطلاعاتی در مورد جمعیت بدهد که مورد اعتماد و اطمینان باشد .هر نمونه بایستی واجد دو خصوصیت باشد ، نخست آنکه اندازه یا حجم منطقی داشته باشد و دوم اینکه مصرف یا نماینده جمعیتی باشد که از آن بدست آمده است. نقش تفسیر آماری عبارت است از صدور مجوز برای تعمیم نتایج حاصل از نمونه به جمعیت نمونه برداری شده در رابطه با تعمیم نتایج از جمعیت مورد مطالعه به جمعیت هدف باید به این پرسش پاسخ داد که آیا جمعیت نمونه برداری شده نماینده جمعیت هدف می باشد یا خیر ؟ در این مورد یک جمعیت ( یا نمونه ) در صورتی نماینده جمعیت هدف است که توزیع خصوصیات یا ویژگیهای مهم آن جمعیت با توزیع آن صفات در جمعیت هدف یکسان باشد . قضاوت یکسانی در این توزیع بیشتر یک امر بالینی است تا آماری.

روش های نمونه گیری : روشهای نمونه گیری ، دو روش عمده برای نمونه گیری استفاده میشود که هر یک از آنها نیز روشهای خاص خود را دارد :

۱ . نمونه گیری احتمالی ( Probability Sampling)

۲ . نمونه گیری غیر احتمالی ( Nonprobability Sampling)

۱- نمونه گیری احتمالی : چنانچه هدف محقق اندازه گیری متغیرها در نمونه و تعمیم آن به جامعه باشد مانند مطالعه ای که هدف آن تعیین میزان شیوع پوسیدگی دندان در جامعه است ، این هدف با نمونه گیری غیر احتمالی تامین نمی شود و بایستی از روشهای نمونه گیری احتمالی استفاده شود .در نمونه گیری احتمالی ، انتخاب افراد و واحدهای مطالعه به صورت تصادفی است تا اطمینان حاصل شود که انتخاب بر اساس شانس است و نیز شانس مساوی برای انتخاب شدن هر یک از واحدهای نمونه وجود دارد .نمونه گیری احتمالی شامل چند روش نمونه گیری است که عبارت است از :

- نمونه گیری تصادفی ساده ( Simple Random Sampling)

- نمونه گیری تصادفی سیستماتیک ( Systematic Random Sampling)

- نمونه گیری طبقه ای ( Stratified Sampling)

- نمونه گیری خوشه ای ( Cluster Sampling)

- نمونه گیری چند مرحله ای ( Multistage Sampling)

نمونه گیری تصادفی ساده : نمونه گیری تصادفی ساده، انتخاب یک نمونه به گونه ای است که همه افراد جامعه آماری تعریف شده شانس برابر برای انتخاب شدن در نمونه را داشته باشند. نمونه گیری تصادفی ساده در برگیرنده تعریف آماری، شناسایی اعضای جامعه آماری و انتخاب شانسی آحاد نمونه با استفاده از جدول اعداد تصادفی است. دراین روش نمونه گیری واحدهای مورد انتخاب دارای شانس مساوی برای انتخاب شدن هستند . در این جا قوانین احتمال است که معین می کند کدام واحدها یا افراد از جمعیت مادر انتخاب خواهد شد . انتخاب یا از طریق قرعه کشی است و یا از طریق استفاده از جدول اعداد تصادفی . در روش قرعه کشی ابتدا کلیه واحدها یا افراد شماره بندی شده و یا اسامی آنها تهیه می شود و سپس به قید قرعه از بین آنها تعداد لازم برای نمونه انتخاب می شود .در روش اعداد تصادفی می توان از جدول اعداد تصادفی و یا از کامپیوتر استفاده کرد . در روش استفاده از جدول اعداد تصادفی با توجه به حجم نمونه اعداد را انتخاب می کنیم مثلاً اگر حجم نمونه دو رقمی است . ابتدا یک عدد دو رقمی را به صورت کاملاً تصادفی مثلاً با قرار دادن نوک مداد انتخاب کرده و سپس جلو رفته و اعداد دو رقمی را انتخاب می کنیم تا جایی که به تعداد مورد نیاز انتخاب کرده باشیم .

روشهای نمونه گیری : نمونه گیری تصادفی سیستماتیک ( منظم ) : در این روش تعداد نمونه مورد نیاز ( n) ، از کل جامعه آماری (N) انتخاب می گردد . ابتدا فاصله نمونه گیری ( K) را به صورت زیر محاسبه می کنیم :

فاصله نمونه گیری = تعداد کل جامعه آماری تقسیم بر تعداد اعضای نمونه

سپس بین عدد ۱ تا K یک عدد به طور تصادفی انتخاب میکنیم و بعد واحدها یا افراد بعدی را با فاصله K از عدد مذکور انتخاب می نماییم . در این روش حتماً تهیه لیست از جامعه مورد مطالعه قبل از همه لازم است .به طور مثال اگر بخواهیم از بین ۱۰۰۰ بیمار ۱۰۰ نفر را با استفاده از این روش انتخاب کنیم . ابتدا لیست هزار نفره تهیه می کنیم . سپس فاصله نمونه گیری را محاسبه می کنیم : K=1000/100=10

در مرحله بعدی یک نفر از بین ۱ تا ۱۰ را به طور تصادفی انتخاب می کنیم . اگر به طور مثال شماره ۵ انتخاب شده باشد ، نفرات بعدی با فاصله ده تایی انتخاب می شوند : شماره های ۱۵ ، ۲۵ ، ۳۵ ، ۴۵ ، ۵۵ و … به ترتیب انتخاب خواهند شد .

نمونه گیری طبقه ای : نمونه گیری تصادفی طبقه ای، فرآیند انتخاب یک نمونه به روشی است که زیر گروه های شناسایی شده در جامعه آماری به همان نسبتی که در جامعه وجود نداند، در نمونه آماری نمایش داده می شوند. اگر در صدد مقایسه زیر گروه ها با یکدیگر باشیم، از این نوع نمونه گیری می توانیم برای انتخاب نمونه های یکسان از زیر گروه ها استفاده کنیم. در این روش نمونه گیری برای اجتناب از اشکالاتی که ممکن است در روش قبلی با آن مواجه شویم ، افراد جامعه آماری را بسته به خصوصیاتی که آنها را از یکدیگر متمایز می سازد به طبقات مختلف تقسیم می کنیم . سپس به تعداد مورد نیاز و متناسب با جمعیت هر یک از طبقات افراد نمونه را انتخاب می کنیم . انتخاب افراد می تواند هم به روش تصادفی باشد و هم به روش تصادفی سیستماتیک .به طور مثال از یک جامعه آماری ۱۰۰۰۰ نفری که ۱۵ درصد آن دانشجو ، ۲۰ درصد کارمند اداری ، ۳۰ درصد کارگر و ۳۵ درصد کشاورز هستند می خواهیم ۴۰۰ نفر نمونه انتخاب کنیم . در مرحله اول تعداد مورد نیاز را در هر یک از این طبقات بر حسب درصدهای فوق معین می کنیم که به شرح زیر است :

تعداد افراد نمونه از بین دانشجویان ۶۰=۱۵/۰ ×۴۰۰

تعداد افراد نمونه از بین کارمندان ۸۰ = ۲/۰ × ۴۰۰

تعداد افراد نمونه از بین کارگران ۱۲۰ = ۳۰/۰ × ۴۰۰

تعداد افراد نمونه از بین کشاورزان ۱۴۰=۳۵/۰ × ۴۰۰

مجموع افراد انتخاب شده از طبقات ۴۰۰ نفر خواهد بود ( ۴۰۰ = ۱۴۰ + ۱۲۰ + ۸۰ + ۶۰ ) در مرحله دوم از هر یک از طبقات جمعیت و با استفاده از روش تصادفی ساده یا سیستماتیک افراد نمونه را انتخاب می کنیم . مزیت بزرگ این نمونه گیری بر نمونه گیریهای قبلی در این است که نسبت طبقات در بین افراد نمونه با نسبت طبقات در جامعه آماری تطابق دارد و شرایط یکسان بودن شانس انتخاب برای کل افراد جامعه تحقق پیدا می کند .

توجه: در جمعیت های ناهمگن یا نامتجانس که توزیع جمعیت در گروهها و طبقات مختلف متفاوت است ، از روش نمونه گیری طبقه ای استفاده می شود .

نمونه گیری خوشه ای : در این روش نمونه گیری ، یک نمونه تصادفی از گروهها یا خوشه هایی از افراد و نه واحدهای منفرد گرفته می شود به عبارت دیگر واحدهای نمونه گیری خوشه هایی هستند نظیر خانواده ها ، مدارس ، بیمارستان ها ، بلوکهای شهری ، دهکده ها و غیره . در این جا فهرستی از خوشه ها تهیه کرده و به روش تصادفی از بین آنها نمونه را انتخاب می کنیم سپس افرادی را که در هر یک از خوشه ها قرار دارند مطالعه می کنیم .برای مثال اگر بخواهیم از بین دانش آموزان دبستانهای دخترانه تهران نمونه ای برای بررسی بهداشت دهان و دندان انتخاب کنیم . ابتدا لیست تمام مدارس ابتدایی دخترانه تهران را تهیه کرده و سپس به صورت تصادفی چند مدرسه را از بین آنها انتخاب و دانش آموزان را معاین می کنیم . تعداد خوشه های صرفه جویی در وقت و هزینه و جلوگیری از پراکنده بودن نمونه های انتخاب شده در سطح شهر یا منطقه است .

نمونه گیری چند مرحله ای : در این روش نمونه گیری ، ابتدا از بین خوشه های جمعیت مورد مطالعه به صورت تصادفی نمونه را انتخاب می کنیم . سپس از افراد هر خوشه نیز به صورت تصادفی تعدادی را انتخاب می نماییم ، که در این صورت نمونه گیری حالت دو مرحله ای پیدا می کند . چنانچه در داخل خوشه های انتخاب شده ( مثل شهرستانها و پروژه های ملی ) ، خوشه های دیگری ( مثل روستاها ) را انتخاب کنیم و داخل هر روستای منتخب شده به طور تصادفی افرادی را انتخاب کنیم ، نمونه گیری حالت سه مرحله ای پیدا می کند .

۲- نمونه گیری غیر احتمالی : زمانی که در انتخاب نمونه هیچگونه روش تصادفی به کار گرفته نشود ، نمونه گیری حالت غیر احتمالی به خود می گیرد که بر دو نوع است : نمونه گیری آسان و نمونه گیری سهمیه ای .

نمونه گیری آسان : نمونه گیری آسان ( Convenient Sampling) روشی از نمونه گیری است که برای سهولت و آسانی کار از افراد و واحدهایی در نمونه مورد مطالعه استفاده می گردد که در زمان مطالعه در دسترس هستند . برای مثال انتخاب تمام مراجعه کنندگان به یک درمانگاه تا سقف تعداد مورد نیاز ، نمونه گیری از نوع آسان است . فرق این روش با سرشماری آن است که در این روش از یک جامعه مورد مطالعه تعداد محدودی برای نمونه گیری انتخاب می شود ولی در روش سرشماری همه افراد جامعه مورد مطالعه تحت بررسی قرار می گیرند .

نمونه گیری سهمیه ای : نمونه گیری سهمیه ای ( Quota Sampling) روشی از نمونه گیری غیر احتمالی است که در آن برای هر یک از طبقات با زیر گروههای جامعه مورد مطالعه سهمیه ای در نظر گرفته می شود . روش انتخاب به صورت غیر احتمالی و از بین افراد در واحدهای در دسترس است ، اما متناسب با تعداد هر یک از طبقات با گروههای تشکیل دهنده جامعه آماری برای مثال پژوهشگری می خواهد در مورد آگاهیهای بهداشتی مردم در یک محله از شهر تحقیق کند . تعداد مورد نیاز او اگر به طور مثال ۱۰۰۰ نفر باشد ، این افراد را متناسب با تعداد افراد بی سواد و باسواد از بین افراد در دسترس انتخاب می کند . مثلاً اگر جمعیت محله ۱۰۰۰۰ نفر باشد که ۸۰۰۰ نفر آنها باسواد و ۲۰۰۰ نفرشان بی سواد باشند ، ترکیب نمونه انتخاب شده شامل ۸۰۰ نفر باسواد و ۲۰۰ نفر بی سواد در دسترس پژوهشگر خواهد بود .

روش تعیین حجم نمونه : تقریباً تمامی محققان در ابتدای مطالعه با این سئوال که چند نفر را باید وارد مطالعه کننده روبرو هستند . یکی از باورهای شایع این است که هر قدر اندازه نمونه مورد مطالعه بزرگ تر باشد ، تحقیق بهتر خواهد بود . این باور الزاماً صحیح نمی باشد . به طور کلی به جای انتخاب نمونه ای با حجم مازاد بر نیاز ، بهتر است به گردآوری صحیح تر و دقیق تر داده ها بپردازیم . کم بودن حجم نمونه نیز همیشه دلیل بر عدم انجام مطالعه نیست .محاسبه حجم نمونه برای انجام مطالعه فرایندی نیازمند تفکر است و تنها با استفاده از فرمولهای آماری حل نمی شود ، اگر چه که استفاده از فرمولها در محاسبه حجم نمونه لازم است ولی این کار نیازمند توجه به نکات متعددی است که به اهم آنها در زیر اشاره شده است .محاسبه حجم نمونه مستلزم ارائه مقادیر پارامترهایی نظیر میانگین ، واریانس ، نسبت مورد مقایسه ، سطح اطمینان ، توان و دقت و .. بر حسب اهداف ، نوع مطالعه ، پراکندگی داده ها ، نوع متغیرهای مورد بررسی ، منابع و .. می باشد .چنانچه مدارکی دقیق از این مقادیر در دسترس نباشد می توان از اطلاعات مقالات مشابه و یا از نتایج مطالعه مقدماتی ( Pilot Study ) استفاده کرد .هر قدر پراکندگی داده ها بیشتر باشد ، برای حصول به دقت مورد نظر ، به تعداد بیشتری از افراد نیاز داریم .هر گاه هدف نشان دادن اختلاف معنی دار بین دو گروه است، هر چه این اختلاف بیشتر باشد حجم نمونه لازم برای نشان دادن آن کمتر خواهد بود در مرحله بعد حجم نمونه بستگی دارد به این که ما بخواهیم معنی دار بودن نتیجه را با چه احتمالی پیدا نماییم هر اندازه حجم نمونه بزرگ تری انتخاب شود ، احتمال یافتن اختلاف معنی دار بیشتر است .در مواقعی که تعداد اهداف و متغیرهای مطالعه خیلی زیاد است ، که هر کدام از آنها حجم نمونه خاص خود را نیاز دارند ، راه حلهای متفاوتی را می توان در نظر گرفت ، که به دو مورد از آنها اشاره می کنیم :

۱- ساده ترین راه حل این است که بزرگ ترین حجم نمونه را انتخاب کنیم .

۲- راه دوم آن است که بر اساس هدفی که از بقیه اهمیت بیشتری دارد ، حجم نمونه را محاسبه کنیم .

فرایند کلی تعیین حجم نمونه :

1- اهداف را به دقت مشخص کنید بدانید که هدف مورد نظر تحلیلی است یا توصیفی و برای رسیدن به آن چه متغیرهایی باید اندازه گیری شود .

2- ترتیب اهمیت خود را مشخص کنید .

3- برای اهداف مورد نظر مقادیر واریانس ، حدود اطمینان ، توان ، دقت و .. قابل قبول را تعیین نمایید .

4- با در نظر گرفتن امکانات موجود حجم نمونه را مشخص کنید .

5- از محاسبه حجم نمونه ، نحوه محاسبه و توجیه آن باید در طرح پیشنهادی قید گردد

انواع متغیرهای یک پژوهش :

1- متغییر مستقل : متغییری است که روی دیگر متغیرها اثر می گذارد . این متغییر یک ویژگی از محیط فیزیکی یا اجتماعی است که توسط پژوهشگر ، دست کاری شده و مقادیر مختلفی را می پذیرد تا تاثیری را بر روی متغیر های دیگر نمایان سازد .

2- متغییر وابسته : متغییرهایی هستند که متاثر از متغییرهای دیگرند

نکته ها :

- متغییرها در هر پژوهش ، با توجه به هدف های آن ، می تواند دارای نقش متغییر مستقل یا وابسته را داشته باشد .

- پژوهشگر بیش از هر چیزی به متغییر وابسته علاقه مند است و هدف پژوهش ، توصیف یا پیش بینی تغییر پذیری متغییر وابسته است .

- یک متغییر وابسته از مجموعه یا شبکه ای از متغییرهای مستقل تاثیر می پذیرد .

3- متغییر مداخله گر یا مزاحم : متغییری است که بر روی رابطه علت و معلولی بین دو یا چند متغییر تاثیر می گذارد و باعث قوی یا ضعیف شدن رابطه بین متغییرها می گردد .

4- متغییر کنترل : متغییری است که جند متغییر دیگر را تحت کنترل دارد و در تعیین رابطه بین متغییرهای مستقل و وابسته باید خنثی یا ثابت نگه داشته شود . مثلا در بررسی تاثیر تحصیل بر میزان مهریه دختران ، میزان درآمد پدر متغییر کنترلی است که متغییرها را تحت کنترل و تاثیر خود قرار می دهد .

محتوای فصل چهارم پایان نامه (یافته ها و تجزیه وتحلیل آنها ) :

این فصل در واقع هسته اصلی تحقیق است و احتمالا مشتمل بر بحث های کلامی ، جدولها ، شکل ها ، نمودارها و نیز تجزیه و تحلیل اطلاعات است .

محتوای فصل پنجم ( خلاصه تحقیق و پیشنهادها) :

این فصل شامل دو قسمت اصلی ،یکی خلاصه تحقیق و دیگری پیشنهاد هاست .

الف- این بخش یکی ازمشکلترین بخشهای پایان نامه است . یک خلاصه مناسب ترکیبی از دو نوع اطلاعات است :

· اطلاعات ویافته هایی که محقق ازتحقیق جاری خویش به دست آورده است .

· اطلاعات ویافته هایی که محقق از طریق مطالعه تحقیقات و نوشته های دیگران جمع آوری کرده است و کلا درنوشتن پایان نامه ،رعایت نکات زیر حائز اهمیت است :

الف) ارائه یافته ها ونتایج برجسته به صورت منظم .

ب ) استفاده از یافته های تحقیق جازی برای تاییدیا رد فرضهای تحقیق

ج ) بکارگیری مطالب مندرج در فصل پیشینه تاریخی در رد یا تایید تحقیق (هرجاکه لازم بود ) .

بخش پیشنهادها :

تحقیقاتی که در زمینه های مختلف صورت می گیرد لزوما باید با پیشنهادهایی همراه باشد. این بخش که به ارائه راهکارها می پردازد خواهد توانست بخشی از موانع را متلاشی کند و برای مسئولان چراغ راهی باشد.

بخش فهرست منابع و مآخذ :

در این قسمت تمام منابع و مآخذ ، ازقبیل کتابها ، مقاله ها ، مجله ها ، رساله های چاپ شده و چاپ نشده را به ترتیب حروف الفبای نام فامیل و نویسنده و یا مترجم و به صورت درهم ازنظر نوع آنها نوشته می شود .

شیوه استناد به به پژوهش های علمی :

استناد به کتاب :نام خانوادگی ، نام کوچک ( سال انتشار ) . عنوان . مکان نشر : ناشر .

مثال : طبیبی ، سید جمال ( 1393 ) . برنامه استراتژیک . تهران : انتشارات ترمه .

استناد به مقاله :نام خانوادگی نویسنده ، نام کوچک ( تاریخ انتشار ) . عنوان مقاله . نام نشریه ، دوره ( شماره ) ، شماره صفحه .

مثال : خوب نظر ، حسن ( 1352 ) . تحلیلی بر تاریخ ایران . فصلنامه تاریخ ایران ، 12 ( 3 ) ، 90-96

استناد به نشریات الکترونیک :نام خانوادگی ، حرف اول نام ، ( سال ) . عنوان نشریه ، دوره ، شماره ، شماره صفحات . آدرس سایت [ تاریخ دانلود ] .

مثال: [ 10february2009] Hawke,J,(2006).Genetic,12.21-29.http://www.intersci.com

استناد به رساله :نام خانوادگی ، نام . « عنوان پایان نامه » ، کارشناسی ارشد / رساله دکتری ، نام دانشگاه ، سال دفاع از پایان نامه ، شهر محل دانشگاه ، کشور .

استناد به نشریه :نام خانوادگی ، حرف اول نام . ( سال انتشار ) « عنوان مقاله » نام نشریه ، دوره ، شماره ، صفحاتی از نشریه که در مقاله استفاده شده است .

مثال : صدر ممتاز ، ن . ( 1386 ) « طراحی الگوی مدیریت بلایا » ، مدیریت سلامت ، دوره سوم ، شماره 3 ، ص 28- 24 .

بخش پیوست :شامل مطالب و مدارکی از قبیل پرسش نامه ها ، آزمون ها ، نامه های نوشته شده به افراد و موسسات و سایر و سایل جمع آوری اطلاعات می باشد .

۰ نظر

heidar heidari

پژوهش چیست :پژوهش در اصطلاح به علم ، فن یا حرفه ای اطلاق می شود که کاربرد آن ، در کاهش مجهولات سطح زندگی مردم موثر بوده و جامعه بشری از چنین کوششی به نفع خویش بهره می برد .

پژوهش علمی چیست : هرگونه کار نظام یافته و خلاق را که به منظور افزایش ذخیره دانش علمی و کاربرد عملی آن انجام گیرد ، می توان به عنوان پژوهش علمی تعریف کرد .

مقاصد پژوهش علمی : توصیف : هدف اصلی بسیاری از پژوهش ها در هر زمینه علمی ، شرح و توصیف پدیده های مربوط به آن زمینه است که دارای ابعاد مختلفی به شرح ذیل می باشد :

اکتشاف : این دسته از پژوهش ها با برخی پدیده های مورد علاقه شروع شده و به دنبال کشف ابعاد مختلف یک پدیده است .

تفسیر : این دسته از پژوهش ها با تئوریها ارتباط دارند که بیانگر روش پیدایش ، سازمان یافتگی و تکامل عقاید مربوط به ظهور یک پدیده است .

نکته :پژوهش های توصیفی ، اطلاعاتی نو ارائه می دهند و پژوهش های اکتشافی به درون بینی ژرف منتهی شده و پژوهش های تفسیری شامل تلاش هایی است که به منظور درک علل بروز پدیده ها انجام می پذیرد .

مراحل مختلف انجام یک پژوهش و تحقیق :

طراحی پژوهش :تدوین و ارائه طرح و پیشنهاد پژوهشی ، مهم ترین فرآیند پژوهش می باشد . راه های رسیدن به طرح مناسب پژوهشی شامل موارد ذیل می گردد :

- کشف مشکلات در حوزه ای خاص بر اثر تجربه یا مطالعه تخصصی در آن موضوع

- تامل در محتوای نشریات تخصصی و متون علمی

- نیازهای دانشگاه ها و موسسات پژوهشی

- الهام از اندیشه اندیشمندان و صاحب نظران

هر پایان نامه و رساله تابع دستورالعملی خواهد بودکه دانشگاه یاموسسه مربوط آن رابه پژوهشگر ابلاغ می نماید. با این حال یکسری اصول کلی در این میان وجود دارد که رعایت آن بسیار راهگشا خواهد بود. شروع گزارش با مفاد روی جلد خواهد بود که درآن معمولا آرم دانشگاه ،نام دانشکده،اسامی اساتید راهنما ،مشاور و پژوهشگر درج می شود . اولین صفحه بعد از جلد ،صفحه عنوان است. این صفحه دقیقا از محتوای جلد تبعیت می نماید . صفحه بعدی بسم الله است.

محتوای هریک ازفصول پایان نامه و رساله :

1- صفحات آغازین

2- فصل اول : معرفی پژوهش

3- فصل دوم : ادبیات پژوهش

4- فصل سوم : مراحل انجام پژوهش

5- فصل چهارم : یافته های پژوهش

6- فصل پنجم : تحلیل یافته ها ، بحث و نتیجه گیری

7- فصل ششم :خلاصه پژوهش

8- منابع و ماخذ

9- پیوست ها

محتوای فصل اول پایان نامه:

مقدمه (حدود یک پاراگراف )
بیان مساله پژوهش
اهمیت انجام پژوهش و وجه تمایزپژوهش با سایر پژوهش ها (توجیه لزوم انجام پژوهش)
اهداف پژوهش (آرمانی، اصلی و ویژه)
فرضیه ها یا سوالات پژوهش
دامنه پژوهش
امکانات و محدودیت های پژوهش
تعریف نظری و عملیاتی مفاهیم و متغیرها

نکات مهم فصل اول تحقیق :

نکات مهم و اساسی در انتخاب نهایی طرح و موضوع پروژه :

- اولویت موضوع

- کاربرد داشتن موضوع

- اجتناب از دوباره کاری

- نو بودن موضوع

- قابلیت اجرای پژوهش

- معقول بودن موضوع

- آشنایی علمی پژوهشگر با موضوع مورد پژوهش

- علاقه مندی پژوهشگر

- بررسی منابع و متون مورد مطالعه

- در دسترس بودن اطلاعات

- حمایت نهادها و سازمانها از انجام طرح پژوهش

- آمادگی برای تهیه پیشنهاد طرح پژوهش : یک پژوهشگر قبل از انتخاب نهایی موضوع و ارائه طرح پژوهش باید موارد ذیل را با خود مرور نماید :

- با سایر پژوهش هایی که مربوط با پژوهش من است ، آشنایی دارم .

- درک روشنی از گام هایی که در راه انجام این پژوهش باید صورت پذیرد ، دارم .

- احساس می کنم که توان برداشتن گام های لازم را برای تکمیل پروژه پژوهشی خود دارم .

- می دانم که انگیزه کافی برای اجرای این پروژه را دارم .

تدوین پیشنهاد پژوهش: اهم ابعادی که در پیشنهاد پژوهش باید گنجانده شود :

- عنوان

- چارچوب مفهومی

- بیان مسئله

- اهمیت موضوع

- وجوه تمایز

- اهداف

- سوالات و فرضیات

- روش پژوهش

- دامنه پژوهش

- امکانات

- محدودیت ها

- کرور بر پژوهش های مربوط

- مفاهیم و واژه ها

- زمان لازم برای پژوهش

- اعتبارات

- مراجع

توجه : پیش نویس مختصری از پیشنهاد رساله و پژوهش که شامل عنوان مسئله پژوهش ، بیان مسئله پژوهش ، اهمیت پژوهش ، اهداف پژوهش ، سوالات و فرضیات پژوهش ، روش پژوهش و دامنه پژوهش تهیه و پس از تائید استاد راهنما ، به مدیرگروه برای تصمیم گیری در شورای گروه بررسی ، ارائه می گردد تا تصمیم گیری شود . شورای گروه در صورت تصویب پیش نویس ، اقدام به تعیین کمیته رساله ، متشکل از استاد راهنما ، مشاور و ناظر نموده ، در این مرحله دانشجو باید خلاصه پیشنهاد پژوهش شامل سه فصل اول ( در این جزوه به سه فصل اصلی خواهیم پرداخت ) را به تائید اعضای کمیته برساند .

ویژگیهای یک عنوان پژوهشی مطلوب :

- کوتاه و رسا باشد .

- مشخص کننده مفهوم کلی محتوای پژوهش و متناسب با موضوع باشد .

- عقیده و نظریه ثابت و قاطعی را اعلام نکند .

- جدید بوده و تکراری نباشد .

- ملاحظات اخلاقی در تدوین آن رعایت شود .

- بیش از دو مفهوم کلیدی را در بر نداشته باشد .

- کلی نبوده و قلمرو محدودی را پوشش دهد.

- دربرگیرنده واژه ها و عبارات اختصاری باشد .

- حتی المقدور واژه انگلیسی نداشته باشد

- عاری از پیش داوری و جهت گیری باشد.

- از نظر مدت زمان لازم برای اجرا ، منطقی باشد .

- برای سازمان و پژوهشگر ، انجام پژوهش به صرفه و صلاح باشد .

افعال قابل استفاده در تدوین و شروع عناوین پژوهشی می توانند حسب مورد به شرح ذیل باشند :

- بررسی

- مطالعه

- تاثیر

- ارتباط

- میزان

- اثر

- رابطه

- ارزیابی

- ارزشیابی

- کارایی

چارچوب نظری : مفهومی بنیادی است که تمامی پژوهش بر آن استوار است . این چارچوب شبکه ای است منطقی ، توصیفی و پرورده ، مشتمل بر روابط موجود میان متغیرهایی که در پی اجرای فرآیندهایی چون مصاحبه ، مشاهده و بررسی پیشینه ، شناسایی شده اند.

ویژگیهای چارچوب نظری مناسب :

- متغیرهای مربوط به موضوع پژوهش باید به روشنی شناسایی و مشخص شوند .

- در بحث ها باید بیان شود که چگونه دو یا چند متغییر با یکدیگر ارتباط دارند .

- در صورت امکان ، ماهیت و جهت روابط را بر پایه یافته ها و پژوهش های پیشین بصورت یک نظریه بیان کرد .

- باید به روشنی تشریح کرد که چرا انتظار می رود که این روابط وجود داشته باشند . استدلالها را می توان بر یافته های پیشین استوار کرد .

- باید یک نمودار که نشان دهنده چارچوب مفهومی باشد ترسیم کرد تا خواننده بتواند روابط مبتنی بر نظریه را تجسم نماید .

بیان مسئله : برای یافتن مسئله یا شناسایی مشکلی برای انجام پژوهش ، پژوهشگر باید نگاه دقیقی به محیط پیرامون خود داشته باشد . چهار منبع مهمی که مسئله و موضوع پژوهش از آن نشات می گیرد عبارتند از :

- تجربه

- ادبیات رشته مربوطه

- نظریه های علمی

- ایده های مطروحه در منابع مختلف

توجه :تدوین مسئله پژوهش فرآیندی است که نیازمند خلاقیت است و بر قدرت تصور و ژرف نگری پژوهشگر متکی است.

اجرای بیان مسئله :بطورکلی در پیشنهاد پژوهش و در گزارش نتایج پژوهش ، بیان مسئله از سه بخش تشکیل شده است :

الف - در این بخش باید کلیه متغیرهای اصلی و کلیدی مشکل را در نظر داشته و روابط آنها را در قالب یک شبکه علیت تجسم نمود .یکی از ابزارهایی که در این بخش می تواند برای نگارش متن ، مورد استفاده قرار گیرد ، نمودار ایششکاوا یا استخوان ماهی است . از این نمودار برای تشریح تمام ابعاد یک مشکل و رسیدن به زمینه هایی که در بروز مشکل می تواند موثر باشند ، استفاده می شود . در این نمودار مشکل یا معلول در محل راس نمودار ( سر ماهی ) نوشته شده و در قسمت باله های ماهی نیز علت بروز مشکل درج می شود .

نکته ها:

1- در بیان مسئله نیازی به ترسیم نمودار نیست بلکه فقط برای شناسایی متغیرها و رسیدن به یک چارچوب مفهومی و درک ارتباط آنها با یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد .

2- در این بخش در صورت لزوم می توان به تاریخچه بروز مسئله پرداخت و سیر تحولات را مطرح ساخت .

3- در برخی از شیوه های نگارش ، یکی دیگر از اجزای بخش اول بیان مسئله ، اهمیت مسئله است . گاهی این عنوان مستقل بوده و گاهی نیز با همین بخش اول ادغام می شود .

مواردی که در این بخش می بایست به آنها پرداخته شود :

1- چرا انجام این پژوهش مهم است .

2- پژوهش انجام شده برای چه کسی و کدام سازمان اهمیت دارد .

3- اهمیت پژوهش در کدام زمینه هاست .

4- گسترده موضوع طرح گردد یعنی چه بخشی از جامعه و چه سازمانهایی درگیر این مشکل هستند .

5- به نحوه برخورد با مشکل در شرایط موجود، راه حل ها و خدمات رایج که در حال حاضر برای مهار و جلوگیری از تداوم مشکل صورت می پذیرد ، را مطرح کرد .

6- عوارض ناشی از تداوم این مشکل ، مورد بحث قرار گیرد و پیامدهای حاصل از تداوم مسئله در سه سطح خود ( فرد ) ، میانه ( سازمانی ) و کلان ( ملی ) مورد تحلیل قرار گیرد .

ب - در این بخش باید راه حل ها یا عوامل موثر بر حل مشکل مطرح شوند . محتوای این بخش باید فاصله شکاف را به تصویر بکشد . برای این منظور می توان به متون علمی و یافته های پژوهش های مربوطه پرداخت و در صورتی که بین پژوهش های موردنظر تناقضاتی وجود داشته باشد ، به هر دو نوع رویه اشاره شود .

ج - در این بخش پایانی بیان مسئله ، باید منظور خود را از انجام پژوهش و توضیح دقیق تری از آنچه می خواهیم در این پژوهش به انجام برسانیم و جزئیات بیشتری از کار را مطرح سازیم .

نکته ها :

1- تمامی مطالبی که در بیان مسئله مطرح می شوند باید از استناد علمی معتبری برخوردار باشند و ارائه هرگونه مطلبی در بیان مسئله که فاقد استناد دقیق علمی باشد ، هر قدر هم که مبتنی بر واقعیات عینی باشد ، مورد قبول نخواهد بود .

2- در خصوص استناد به مطالب علمی دقت شود که :

1- منابع مورد استفاده جدید باشند .

2- تنوع منابع مدنظر بوده و از ذکر حجم زیادی از مطالب یک رفرنس خودداری شود .

شیوه استدلال بیان مسئله : در نگارش بیان مسئله ابتدا از مفاهیم کلان و کلی شروع می کنیم . سپس گام به گام خواننده را به دامنه پژوهش و محیط پژوهش هدایت می کنیم .

اهمیت پژوهش : در اهمیت پژوهش لازم است مشخص نمائید که پژوهش حاضر در چه زمینه ای ، برای چه کسانی و تا چه اندازه ای می تواند اهمیت داشته باشد .

نکات اهمیت پژوهش :

1- برای تدوین اهمیت پژوهش ، باید با مراجعه به منابع مختلف علمی ، نکته ها و شواهدی که حامی اهمیت پژوهش شماست ، گردآوری و ثبت گردد .

2- ابعاد اهمیت پژوهش خود را از لحاظ نظری و علمی برشمارید .

3- اهمیت پژوهش باید از منظر تاثیری که مشکل موجود بر شرایط فعلی دارد و انحراف از شرایط متعادل ، تشریح شود .

4- در پژوهش های کمی و برخی پژوهش های کیفی ، آمار و ارقام مربوط با موضوع پژوهش ، نقش به سزایی در تبیین اهمکیت موضوع دارد .

5- بررسی آنکه یافته های پژوهش چه بخشی از جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد .

توجه :میان اهمیت پژوهش و ضرورت پژوهش تفاوت وجود دارد ، اهمیت با تکیه بر آمار و گسترده تاثیر مسئله و شدت آن تبیین می شود در حالیکه ضرورت پژوهش از طریق تحلیل فوریت زمانی و مکانی پژوهش تبیین می شود . لذا گاهی ممکن است با وجود آنکه انجام پژوهش مهم باشد ، ولی انجام آن در زمان و مکان خاصی ضرورت نداشته باشد .

محتوای فصل دوم پایان نامه :

برای فصل دوم ، باعنوان «سابقه تاریخی/ مبانی نظری/ ادبیات پژوهش» نیاز به صرف وقت زیاد وکار بیشتری دارید. آنچه که قبلا برای پیشنهاد پژوهش خود تهیه نموده اید ، پایه کار است ،ولی باید در حد گسترده ای توسعه یابد.

دربرخی از پژوهش ها وبه ویژه پایان نامه ها و رساله ها ،فصل دوم میتواند هر دو بخش سابقه تاریخی و مبانی نظری باعناوین جداگانه درج شود. گاه ممکن است بنا به ضرورت و یا عدم دسترسی به منابع مربوط،یکی از این بخشها راحذف نمایید. امابخش سوم،یعنی ارایه مرور بر پژوهشهای مربوط ،درتمام پایان نامه ها،رساله ها وپروژه های پژوهشی الزامی است .دربخش سابقه تاریخی ،باید درمورد گذشته دور ونزدیک پدیده عنوان یاپدیده های موجود در عنوان تا قبل از زمان پژوهش خویش و براساس دوره های زمانی (ازگذشته تابه حال) به ارایه سابقه امر بپردازد. بی تردید ، می دانید که ارایه مطالب باید همراه با استناد باشد تا مشخص گردد که این مطالب را از کجا گرفته اید . دربخش چارچوب نظری ، به منظور روشنگری مفاهیم نظری وهویت مفاهیم ،با برشمردن ویژگیها و ابعاد آن ، اقدام به ارایه این بخش می نمایید. بدین نحو که مفاهیم اصلی و بنیادی مربوط به پژوهش خود را مشخص نموده و بابهره گیری از آثار و نوشته های اندیشمندان و نویسندگان مختلف و حتما با استناد و بارعایت نظمی معقول ،به توصیف و تشریح این مفاهیم در چارچوبی علمی می پردازید . توجه داشته باشید که چارچوب نظری به طوریکه از نام آن پیداست ، با مفاهیمی که به نوعی با هم ارتباط مشترک دارند ،اطلاق می شود.

فصل دوم پایان نامه با موضوع “مرور پژوهش های مربوط در داخل و خارج از کشور ”خاتمه می یابد. ابتدا پژوهش های داخل کشور ودر ادامه پژوهش های خارج کشور را مطرح نمایید. دقت نمایید که مطالب بر اساس تاریخ انتشار و ازجدید به قدیم تنظیم شوند. به عبارت دیگر ، اولین پژوهش مطرح شده در هر دو قسمت داخل و خارج کشور ، جدیدترین پژوهش خواهد بود .به طور خلاصه فصل دوم با عنوان پیشینه یا ادبیاتپ ژوهش شامل موارد زیر خواهدبود:

مقدمه (حدودیک پاراگراف )
بررسی متون ،نظریه ها وتاریخچه
بررسی پژوهشهای انجام شده در ایران

بررسی پژوهش های انجام شده درسایرکشورهای جهان

روش های بررسی مطالعات گذشته و نشریات تخصصی :

- پایگاه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران http://www.irandoc.ac.ir

- دسترسی به متون پایان نامه ها و رساله های دانشگاه « دانشگاه آزاد اسلامی htttp:sika.iau.ir و دانشگاه تربیت مدرس http://diglib.modares.ir/Diglib/WebUI/Login.aspx»

- رساله های رایگان دانشگاه های اروپا http://www.narcis.nl، http://netd.ac.za ، http://www.openthesis.org

- نشریات علمی از قبیل سایت http://scholar.google.com

منابع الکترونیک مانند سایت http://www.search.com

۰ نظر

heidar heidari

به نام خدا

پژوهش چیست : پژوهش در اصطلاح به علم ، فن یا حرفه ای اطلاق می شود که کاربرد آن ، در کاهش مجهولات سطح زندگی مردم موثر بوده و جامعه بشری از چنین کوششی به نفع خویش بهره می برد .

پژوهش علمی چیست : هرگونه کار نظان یافته و خلاق را که به منظور افزایش ذخیره دانش علمی و کاربرد عملی آن انجام گیرد ، می توان به عنوان پژوهش علمی تعریف کرد .

مقاصد پژوهش علمی : توصیف : هدف اصلی بسیاری از پژوهش ها در هر زمینه علمی ، شرح و توصیف پدیده های مربوط به آن زمینه است .

اکتشاف : این دسته از پژوهش ها با برخی پدیده های مورد علاقه شروع شده و به دنبال کشف ابعاد مختلف یک پدیده است .

تفسیر : این دسته از پژوهش ها با تئوریها ارتباط دارند که بیانگر روش پیدایش ، سازمان یافتگی و تکامل عقاید مربوط به ظهور یک پدیده است .

نکته : پژوهش های توصیفی ، اطلاعتی نون ارائه می دهند و پژوهش های اکتشافی به درون بینی ژرف منتهی شده و پژوهش های تفسیری شامل تلاش هایی است که به منظور درک علل بروز پدیده ها انجام می پذیرد .

مراحل مختلف انجام یک پژوهش و تحقیق :

طراحی پژوهش : تدوین و ارائه طرح و پیشنهاد پژوهشی ، مهم ترین فرآیند پژوهش می باشد . راه های رسیدن به طرح مناسب پژوهشی شامل موارد ذیل می گردد :

- کشف مشکلات در حوزه ای خاص بر اثر تجربه یا مطالعه تخصصی در آن موضوع

- تامل در محتوای نشریات تخصصی و متون علمی

- نیازهای دانشگاه ها و موسسات پژوهشی

- الهام از اندیشه اندیشمندان و صاحب نظران

روش بررسی مطالعات گذشته و نشریات تخصصی :

- پایگاه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران http://www.irandoc.ac.ir

- دسترسی به متون پایان نامه ها و رساله های دانشگاه « دانشگاه آزاد اسلامی htttp:sika.iau.ir و دانشگاه تربیت مدرس http://diglib.modares.ir/Diglib/WebUI/Login.aspx »

- رساله های رایگان دانشگاه های اروپاhttp://www.narcis.nl ، http://netd.ac.za ، http://www.openthesis.org

- نشریات علمی از قبیل سایت http://scholar.google.com

- منابع الکترونیک مانند سایت http://www.search.com

نکات مهم در انتخاب تهایی موضوع پروژه :

- اولویت موضوع

- کاربرد داشتن موضوع

- اجتناب از دوباره کاری

- نو بودن موضوع

- قابلیت اجرای پژوهش

- معقول بودن موضوع

- آشنایی علمی پژوهشگر با موضوع مورد پژوهش

- علاقه مندی پژوهشگر

- بررسی منابع و متون مورد مطالعه

- در دسترس بودن اطلاعات

- حمایت نهادها و سازمانها از انجام طرح پژوهش

- آمادگی برای تهیه پیشنهاد طرح پژوهش : یک پژوهشگر قبل از انتخاب نهایی موضوع و ارائه طرح پژوهش باید موارد ذیل را با خود مرور نماید :

- با سایر پژوهش هایی که مربوط با پژوهش من است ، آشنایی دارم .

- درک روشنی از گام هایی که در راه انجام این پژوهش باید صورت پذیرد ، دارم .

- احساس می کنم که توان برداشتن گام های لازم را برای تکمیل پروژه پژوهشی خود دارم .

- می دانم که انگیزه کافی برای اجرای این پروژه را دارم .

تدوین پیشنهاد پژوهش: اهم ابعادی که در پیشنهاد پژوهش باید گنجانده شود :

- عنوان

- چارچوب مفهومی

- بیان مسئله

- اهمیت موضوع

- وجوه تمایز

- اهداف

- سوالات و فرضیات

- روش پژوهش

- دامنه پژوهش

- امکانات

- محدودیت ها

- کرور بر پژوهش های مربوط

- مفاهیم و واژه ها

- زمان لازم برای پژوهش

- اعتبارات

- مراجع

نکته مهم : پیش نویس مختصری از پیشنهاد رساله و پژوهش که شامل عنوان مسئله پژوهش ، بیام مسئله پژوهش ، اهمیت پژوهش ، اهداف پژوهش ، سوالات و فرضیات پژوهش ، روش پژوهش و دامنه پژوهش تهیه و پس از تائید استاد راهنما ، به مدیرگروه برای تصمیم گیری در شورای گروه بررسی ، ارائه می گردد تا تصمیم گیری شود . شوری گروه در صورت تصویب پیش نویس ، اقدام به تعیین کمیته رساله ، متشکل از استاد راهنما ، مشاور و ناظر نموده ، در این مرحله دانشجو باید خلاصه پیشنهاد پژوهش شامل سه فصل اول ( عنوان مسئله ، بیان مسئله و اهمیت پژوهش ) را به تائید اعضای کمیته برساند .

ویژگیهای یک عنوان پژوهشی مطلوب :

- کوتاه و رسا باشد .

- مشخص کننده مفهوم کلی محتوای پژوهش و متناسب با موضوع باشد .

- عقیده و نظریه ثابت و قاطعی را اعلام نکند .

- جدید بوده و تکراری نباشد .

- ملاحظات اخلاقی در تدوین آن رعایت شود .

- بیش از دو مفهوم کلیدی را در بر نداشته باشد .

- کلی نبوده و قلمرو محدودی را پوشش دهد.

- دربرگیرنده واژه ها و عبارات اختصاری باشد .

- حتی المقدور واژه انگلیسی نداشته باشد

- عاری از پیش داوری و جهت گیری باشد.

- از نظر مدت زمان لازم برای اجرا ، منطقی باشد .

- برای سازمان و پژوهشگر ، انجام پژوهش به صرفه و صلاح باشد .

افعال قابل استفاده در تدوین و شروع عناوین پژوهشی می توانند حسب مورد به شرح ذیل باشند :

- بررسی

- مطالعه

- تاثیر

- ارتباط

- میزان

- اثر

- رابطه

- ارزیابی

- ارزشیابی

- کارایی

چارچوب نظری : مفهومی بنیادی است که تمامی پژوهش بر آن استوار است . این چارچوب شبکه ای است منطقی ، توصیفی و پرورده ، مشتمل بر روابط موجود میان متغیرهایی که در پی اجرای فرآیندهایی چون مصاحبه ، مشاهده و بررسی پیشینه ، شناسایی شده اند.

ویژگیهای چارچوب نظری مناسب :

- متغیرهای مربوط به موضوع پژوهش باید به روشنی شناسایی و مشخص شوند .

- در بحث ها باید بیان شود که چگونه دو یا چند متغییر با یکدیگر ارتباط دارند .

- در صورت امکان ، ماهیت و جهت روابط را بر پایه یافته ها و پژوهش های پیشین بصورت یک نظریه بیان کرد .

- باید به روشنی تشریح کرد که چرا انتظار می رود که این روابط وجود داشته باشند . استدلالها را می توان بر یافته های پیشین استوار کرد .

- باید یک نمودار که نشان دهنده چارچوب مفهومی باشد ترسیک کرد تا خواننده بتواند روابط مبتنی بر نظریه را تجسم نماید .

بیان مسئله : برای یافتن مسئله یا شناسایی مشکلی برای انجام پژوهش ، پژوهشگر باید نگاه دقیقی به محیط پیرامون خود داشته باشد . چهار منبع مهمی که مسئله و موضوع پژوهش از آن نشات می گیرد عبارتند از :

- تجربه

- ادبیات رشته مربوطه

- نظریه های علمی

- ایده های مطروحه در منابع مختلف

نکته مهم : تدوین مسئله پژوهش فرآیندی است که نیازمند خلاقیت است و بر قدرت تصور و ژرف نگری پژوهشگر متکی است .

اجرای بیان مسئله : بطورکلی در پیشنهاد پژوهش و در گزارش نتایج پژوهش ، بیان مسئله از سه بخش تشکیل شده است :

بخش اول :

در این بخش باید کلیه متغیرهای اصلی و کلیدی مشکل را در نظر داشته و روابط آنها را در قالب یک شبکه علیت تجسم نمود .یکی از ابزارهایی که در این بخش می تواند برای نگارش متن ، مورد استفاده قرار گیرد ، نمودار ایششکاوا یا استخوان ماهی است . از این نمودار برای تشریح تمام ابعاد یک مشکل و رسیدن به زمینه هایی که در بروز مشکل می تواند موثر باشند ، استفاده می شود . در این نمودار مشکل یا معلول در محل راس نمودار ( سر ماهی ) نوشته شده و در قسمت باله های ماهی نیز علت بروز مشکل درج می شود .

نکته ها:

1- در بیان مسئله نیازی به ترسیم نمودار نیست بلکه فقط برای شناسایی متغیرها و رسیدن به یک چارچوب مفهومی و درک ارتباط آنها با یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد .

2- در این بخش در صورت لزوم می توان به تاریخچه بروز مسئله پرداخت و سیر تحولات را مطرح ساخت .

3- در برخی از شیوه های نگارش ، یکی دیگر از اجزای بخش اول بیان مسئله ، اهمین مسئله است . گاهی این عنوان مستقل بوده و گاهی نیز با همین بخش اول ادغام می شود .

مواردی که در این بخش می بایست به آنها پرداخته شود :

1- چرا انجام این پژوهش مهم است .

2- پژوهش انجام شده برای چه کسی و کدام سازمان اهمیت دارد .

3- اهمیت پژوهش در کدام زمینه هاست .

4- گسترده موضوع طرح گردد یعنی چه بخشی از جامعه و چه سازمانهایی درگیر این مشکل هستند .

5- به نحوه برخورد با مشکل در شرایط موجود، راه حل ها و خدمات رایج که در حال حاضر برای مهار و جلوگیری از تداوم مشکل صورت می پذیرد ، را مطرح کرد .

6- عوارض ناشی از تداوم این مشکل ، مورد بحث قرار گیرد و پیامدهای حاصل از تداوم مسئله در سه سطح خود ( فرد ) ، میانه ( سازمانی ) و کلان ( ملی ) مورد تحلیل قرار گیرد .

بخش دوم :

در این بخش باید راه حل ها یا عوامل موثر بر حل مشکل مطرح شوند . محتوای این بخش باید فاصله شکاف را به تصویر بکشد . برای این منظور می توان به متون علمی و یافته های پژوهش های مربوطه پرداخت و در صورتی که بین پژوهش های موردنظر تناقضاتی وجود داشته باشد ، به هر دو نوع رویه اشاره شود .

بخش سوم :

در این بخش پایانی بیان مسئله ، باید منظور خود را از انجام پژوهش و توضیح دقیق تری از آنچه می خواهیم در این پژوهش به انجام برسانیم و جزئیات بیشتری از کار را مطرح سازیم .

نکته ها :

1- تمامی مطالبی که در بیان مسئله مطرح می شوند باید از استناد علمی معتبری برخوردار باشند و ارائه هرگونه مطلبی در بیان مسئله که فاقد استناد دقیق علمی باشد ، هر قدر هم که مبتنی بر واقعیات عینی باشد ، مورد قبول نخواهد بود .

2- در خصوص استناد به مطالب علمی دقت شود که :

1- منابع مورد استفاده جدید باشند .

2- تنوع منابع مدنظر بوده و از ذکر حجم زیادی از مطالب یک رفرنس خودداری شود .

شیوه استدلال بیان مسئله :

در نگارش بیان مسئله ابتدا از مفاهیم کلان و کلی شروع می کنیم . سپس گام به گام خواننده را به دامنه پژوهش و محیط پژوهش هدایت می کنیم .

اهمیت پژوهش :

در اهمیت پژوهش لازم است مشخص نمائید که پژوهش حاضر در چه زمینه ای ، برای چه کسانی و تا چه اندازه ای می تواند اهمیت داشته باشد .

نکات اهمیت پژوهش :

1- برای تدوین اهمیت پژوهش ، باید با مراجعه به منابع مختلف علمی ، نکته ها و شواهدی که حامی اهمیت پژوهش شماست ، گردآوری و ثبت گردد .

2- ابعاد اهمیت پژوهش خود را از لحاظ نظری و علمی برشمارید .

3- اهمیت پژوهش باید از منظر تاثیری که مشکل موجود بر شرایط فعلی دارد و انحراف از شرایط متعادل ، تشریح شود .

4- در پژوهش های کمی و برخی پژوهش های کیفی ، آمار و ارقام مربوط با موضوع پژوهش ، نقش به سزایی در تبیین اهمکیت موضوع دارد .

5- بررسی آنکه یافته های پژوهش چه بخشی از جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد .

توجه : میان اهمیت پژوهش و ضرورت پژوهش تفادت وجود دارد ، اهمیت با تکیه بر آمار و گسترده تاثیر مسئله و شدت آن تبیین می شود در حالیکه ضرورت پژوهش از طریق تحلیل فوریت زمانی و مکانی پژوهش تبیین می شود . لذا گاهی ممکن است با وجود آنکه انجام پژوهش مهم باشد ، ولی انجام آن در زمان و مکان خاصی ضرورت نداشته باشد .

سوالات و فرضیه های پژوهش :

در یک پژوهش میان عنوان ، اهداف، سوالات و فرضیات ارتباط تنگاتنگی برقرار است . سوالات پژوهش می بایست از ویژگی های ذیل برخوردار باشند :

1- دقیقاً برگرفته از اهداف ویژه پژوهش باشند .

2- نظام مند بوده و به ازای هر هدف ویژه ، یک سوال پژوهشی و دقیقاً با همان متغیرهای موجود در آن هدف ویژه ، طرح گردد .

3- سوالات ، محورهایی را که پژوهش در پی دستیبی به آن است را به وضوح بیان کند .

4- ساده ، روان و غیر قابل تفسیر باشد .

5- با انجام پژوهش حاضر ، امکان پاسخ گویی به آنان وجود داشته باشد .

6- گسترده و دامنه محدودی داشته باشد .

7- از نظر زمانی ، امکان پاسخ به آنان در بازه زمانی پژوهش مقدور باشد .

8- بصورت استفهامی و درست نوشته شده باشند .

انواع سوالات در پژوهش :

1- پژوهش توصیفی ( مدل کمی ) : در مطالعات توصیفی ، عبارتهایی همچون نظیر چه ، چقدر ، چه میزان ، چند درصد و ... به چشم می خورد .

2- در دسته دوم پژوهش از نوع کمی ، سوالاتی که وجود یا عدم وجود تفادت یا اختلاف را بین دو متغیر مورد مطالعه قرار می دهند . مثلا آیا بین دریافتی کارکنان زن و مرد در رشته شغلی واحد تفاوت یا اختلاف وجود دارد .

3- دسته سوم پژوهش از نوع کمی ، سوالات رابطه ای هستند که در پژوهش های سنجش رابطه ای مطرح می شوند و در آن وجود یک رابطه بین دو متغیر مورد بررسی قرار می گیرد . مثلا آیا بین رضایت کارکنان و رضایت بیماران رابطه وجود دارد ( در بخشی از مطالعات رابطه ای ، علاوه بر وجود رابطه ، شدت و جهت رابطه مورد بررسی قرار می گیرد . )

4- دسته چهارم پژوهش از نوع کمی ، سوالاتی هستند که مطالعات مداخله ای و رابطه علت و معلولی را بررسی می نمایند . مثلاً آیا مصرف انسولین در کاهش قند خون بیماران تاثیری دارد .

5- در پژوهش های مربوط به مدل کیفی ، عبارتهایی همچون چگونه ، چرا ، به چه نحوی و ... مطرح می شوند . مثلاً راه های مهار بیماری ایدز در جوانان چگونه است ؟

انواع متغیرهای یک پژوهش :

1- متغییر مستقل : متغییری است که روی دیگر متغییرها اثر می گذارد . این متغییر یک ویژگی از محیط فیزیکی یا اجتماعی است که توسط پژوهشگر ، دست کاری شده و مقادیر مختلفی را می پذیرد تا تاثیری را بر روی متغیر های دیگر نمایان سازد .

2- متغییر وابسته : متغییرهایی هستند که متاثر از متغییرهای دیگرند

نکته ها :

- متغییرها در هر پژوهش ، با توجه به هدف های آن ، می تواند دارای نقش متغییر مستقل یا وابسته را داشته باشد .

- پژوهشگر بیش از هر چیزی به متغییر وابسته علاقه مند است و هدف پژوهش ، توصیف یا پیش بینی تغییر پذیری متغییر وابسته است .

- یک متغییر وابسته از مجموعه یا شبکه ای از متغییرهای مستقل تاثیر می پذیرد .

3- متغییر مداخله گر یا مزاحم : متغییری است که بر روی رابطه علت و معلولی بین دو یا چند متغییر تاثیر می گذارد و باعث قوی یا ضعیف شدن رابطه بین متغییرها می گردد .

4- متغییر کنترل : متغییری است که جند متغییر دیگر را تحت کنترل دارد و در تعیین رابطه بین متغییرهای مستقل و وابسته باید خنثی یا ثابت نگه داشته شود . مثلا در بررسی تاثیر تحصیل بر میزان مهریه دختران ، میزان درآمد پدر متغییر کنترلی است که متغییرها را تحت کنترل و تاثیر خود قرار می دهد .

نمونه گیری و شیوه های آن برای پروپوزال و پایان نامه :

در این بخش به معرفی نمونه گیری و شیوه های آن برای پروپوزال و پایان نامه می پردازیم. در کل باید بسته به نوع تحقیق و پایان نامه شیوه خاصی برای نمونه گیری انتخاب کرد و پس از مشخص کردن اندازه نمونه ای که در معرف صحیحی برای جامعه باشد به عمل نمونه گیری پرداخت. در ادامه به معرفی جمعیت هدف ، شیوه های نمونه گیری ، شیوه های تعیین حجم نمونه و نکاتی در این زمینه می پردازیم.

جامعه آماری و مراحل نمونه گیری : جامعه هدف : جمعیتی است که محقق مایل است نتایج رابه ان تعمیم دهد .

جامعه مورد مطالعه : جمعیتی است که نمونه از آن انتخاب شده است این جمعیت لازم است در طرح پیشنهادی به طور واضح تعریف شود .

تعریف نمونه گیری : نمونه گیری یعنی انتخاب تعدادی از افراد از یک جمعیت مشخص و تعریف شده علت نمونه گیری آن است که اولاً مطالعه در کل جمعیت بسیار پر هزینه و اتلاف کننده زمان است . ضمن اینکه در بسیاری از موارد نمی تواند جمعیت را به طور دقیق تعیین نمود ( به عنوان مثال : جمعیت دقیق بیماران مبتلا به بیماریهای کرونر قلبی را نمی توان تعیین کرد) . ثانیاً اگر نمونه به اندازه کافی بزرگ و نماینده جمعیت مورد مطالعه باشد می توان اطلاعاتی در مورد جمعیت بدهد که مورد اعتماد و اطمینان باشد .هر نمونه بایستی واجد دو خصوصیت باشد ، نخست آنکه اندازه یا حجم منطقی داشته باشد و دوم اینکه مصرف یا نماینده جمعیتی باشد که از آن بدست آمده است .نقش تفسیر آماری عبارت است از صدور مجوز برای تعمیم نتایج حاصل از نمونه به جمعیت نمونه برداری شده در رابطه با تعمیم نتایج از جمعیت مورد مطالعه به جمعیت هدف باید به این پرسش پاسخ داد که آیا جمعیت نمونه برداری شده نماینده جمعیت هدف می باشد یا خیر ؟ در این مورد یک جمعیت ( یا نمونه ) در صورتی نماینده جمعیت هدف است که توزیع خصوصیات یا ویژگیهای مهم آن جمعیت با توزیع آن صفات در جمعیت هدف یکسان باشد . قضاوت یکسانی در این توزیع بیشتر یک امر بالینی است تا آماری.