روش تحقیق خانم حسینی بخش اول

پژوهش چیست :پژوهش در اصطلاح به علم ، فن یا حرفه ای اطلاق می شود که کاربرد آن ، در کاهش مجهولات سطح زندگی مردم موثر بوده و جامعه بشری از چنین کوششی به نفع خویش بهره می برد .

پژوهش علمی چیست : هرگونه کار نظام یافته و خلاق را که به منظور افزایش ذخیره دانش علمی و کاربرد عملی آن انجام گیرد ، می توان به عنوان پژوهش علمی تعریف کرد .

مقاصد پژوهش علمی : توصیف : هدف اصلی بسیاری از پژوهش ها در هر زمینه علمی ، شرح و توصیف پدیده های مربوط به آن زمینه است که دارای ابعاد مختلفی به شرح ذیل می باشد :

اکتشاف : این دسته از پژوهش ها با برخی پدیده های مورد علاقه شروع شده و به دنبال کشف ابعاد مختلف                 یک پدیده است .

تفسیر : این دسته از پژوهش ها با تئوریها ارتباط دارند که بیانگر روش پیدایش ، سازمان یافتگی و تکامل عقاید مربوط به ظهور یک پدیده است .

نکته :پژوهش های توصیفی ، اطلاعاتی نو ارائه می دهند و پژوهش های اکتشافی به درون بینی ژرف منتهی شده و پژوهش های تفسیری شامل تلاش هایی است که به منظور درک علل بروز پدیده ها انجام می پذیرد .

مراحل مختلف انجام یک پژوهش و تحقیق :

طراحی پژوهش :تدوین و ارائه طرح و پیشنهاد پژوهشی ، مهم ترین فرآیند پژوهش می باشد . راه های رسیدن به طرح مناسب پژوهشی شامل موارد ذیل می گردد :

-          کشف مشکلات در حوزه ای خاص بر اثر تجربه یا مطالعه تخصصی در آن موضوع

-          تامل در محتوای نشریات تخصصی و متون علمی

-          نیازهای دانشگاه ها و موسسات پژوهشی

-          الهام از اندیشه اندیشمندان و صاحب نظران

 

هر پایان نامه و رساله تابع دستورالعملی خواهد بودکه دانشگاه یاموسسه مربوط آن رابه پژوهشگر ابلاغ می نماید.                  با این حال یکسری اصول کلی در این میان وجود دارد که رعایت آن بسیار راهگشا خواهد بود. شروع گزارش با مفاد روی جلد خواهد بود که درآن معمولا آرم دانشگاه ،نام دانشکده،اسامی اساتید راهنما ،مشاور و پژوهشگر درج                            می شود  .  اولین صفحه بعد از جلد ،صفحه عنوان است. این صفحه دقیقا از محتوای جلد تبعیت می نماید . صفحه بعدی بسم الله است.

محتوای هریک ازفصول پایان نامه و رساله :

1-   صفحات آغازین

2-   فصل اول : معرفی پژوهش

3-   فصل دوم : ادبیات پژوهش

4-   فصل سوم : مراحل انجام پژوهش

5-   فصل چهارم : یافته های پژوهش

6-   فصل پنجم : تحلیل یافته ها ، بحث و نتیجه گیری

7-   فصل ششم :خلاصه پژوهش

8-   منابع و ماخذ

9-   پیوست ها

محتوای فصل اول پایان نامه:

• مقدمه (حدود یک پاراگراف )
• بیان مساله پژوهش
• اهمیت انجام پژوهش و وجه تمایزپژوهش با سایر پژوهش ها (توجیه لزوم انجام پژوهش)
• اهداف پژوهش (آرمانی، اصلی و ویژه)
• فرضیه ها یا سوالات پژوهش
• دامنه پژوهش
• امکانات و محدودیت های پژوهش
• تعریف نظری و عملیاتی مفاهیم و متغیرها

نکات مهم فصل اول تحقیق :

نکات مهم و اساسی در انتخاب نهایی طرح و موضوع پروژه :

-          اولویت موضوع

-          کاربرد داشتن موضوع

-          اجتناب از دوباره کاری

-          نو بودن موضوع

-          قابلیت اجرای پژوهش

-          معقول بودن موضوع

-          آشنایی علمی پژوهشگر با موضوع مورد پژوهش

-          علاقه مندی پژوهشگر

-          بررسی منابع و متون مورد مطالعه

-          در دسترس بودن اطلاعات

-          حمایت نهادها و سازمانها از انجام طرح پژوهش

-          آمادگی برای تهیه پیشنهاد طرح پژوهش : یک پژوهشگر قبل از انتخاب نهایی موضوع و ارائه طرح پژوهش باید موارد ذیل را با خود مرور نماید :

-          با سایر پژوهش هایی که مربوط با پژوهش من است ، آشنایی دارم .

-          درک روشنی از گام هایی که در راه انجام این پژوهش باید صورت پذیرد ، دارم .

-          احساس می کنم که توان برداشتن گام های لازم را برای تکمیل پروژه پژوهشی خود دارم .

-          می دانم که انگیزه کافی برای اجرای این پروژه را دارم .

 

تدوین پیشنهاد پژوهش: اهم ابعادی که در پیشنهاد پژوهش باید گنجانده شود :

-          عنوان

-          چارچوب مفهومی

-          بیان مسئله

-          اهمیت موضوع

-          وجوه تمایز

-          اهداف

-          سوالات و فرضیات

-          روش پژوهش

-          دامنه پژوهش

-          امکانات

-          محدودیت ها

-          کرور بر پژوهش های مربوط

-          مفاهیم و واژه ها

-          زمان لازم برای پژوهش

-          اعتبارات

-          مراجع

توجه : پیش نویس مختصری از پیشنهاد رساله و پژوهش که شامل عنوان مسئله پژوهش ، بیان مسئله پژوهش ، اهمیت پژوهش ، اهداف پژوهش ، سوالات و فرضیات پژوهش ، روش پژوهش و دامنه پژوهش تهیه و پس از تائید استاد راهنما ، به مدیرگروه برای تصمیم گیری در شورای گروه بررسی ، ارائه می گردد تا تصمیم گیری شود . شورای گروه در صورت تصویب پیش نویس ، اقدام به تعیین کمیته رساله ، متشکل از استاد راهنما ، مشاور و ناظر نموده ، در این مرحله دانشجو باید خلاصه پیشنهاد پژوهش شامل سه فصل اول ( در این جزوه به سه فصل اصلی خواهیم پرداخت ) را به تائید اعضای کمیته برساند .

ویژگیهای یک عنوان پژوهشی مطلوب :

-          کوتاه و رسا باشد .

-          مشخص کننده مفهوم کلی محتوای پژوهش و متناسب با موضوع باشد .

-          عقیده و نظریه ثابت و قاطعی را اعلام نکند .

-          جدید بوده و تکراری نباشد .

-          ملاحظات اخلاقی در تدوین آن رعایت شود .

-          بیش از دو مفهوم کلیدی را در بر نداشته باشد .

-          کلی نبوده و قلمرو محدودی را پوشش دهد.

-          دربرگیرنده واژه ها و عبارات اختصاری باشد .

-          حتی المقدور واژه انگلیسی نداشته باشد

-          عاری از پیش داوری و جهت گیری باشد.

-          از نظر مدت زمان لازم برای اجرا ، منطقی باشد .

-          برای سازمان و پژوهشگر ، انجام پژوهش به صرفه و صلاح باشد .

افعال قابل استفاده در تدوین و شروع عناوین پژوهشی می توانند حسب مورد به شرح ذیل باشند :

-          بررسی

-          مطالعه

-          تاثیر

-          ارتباط

-          میزان

-          اثر

-          رابطه

-          ارزیابی

-          ارزشیابی

-          کارایی

 

 

 

 

چارچوب نظری : مفهومی بنیادی است که تمامی پژوهش بر آن استوار است . این چارچوب شبکه ای است منطقی ، توصیفی  و پرورده ، مشتمل بر روابط موجود میان متغیرهایی که در پی اجرای فرآیندهایی چون مصاحبه ، مشاهده و بررسی پیشینه ، شناسایی شده اند.

ویژگیهای چارچوب نظری مناسب :

-          متغیرهای مربوط به موضوع پژوهش باید به روشنی شناسایی و مشخص شوند .

-          در بحث ها باید بیان شود که چگونه دو یا چند متغییر با یکدیگر ارتباط دارند .

-          در صورت امکان ، ماهیت و جهت روابط را بر پایه یافته ها و پژوهش های پیشین بصورت یک نظریه بیان کرد .

-          باید به روشنی تشریح کرد که چرا انتظار می رود که این روابط وجود داشته باشند . استدلالها را می توان بر یافته های پیشین استوار کرد .

-          باید یک نمودار که نشان دهنده چارچوب مفهومی باشد ترسیم کرد تا خواننده بتواند روابط مبتنی بر نظریه را تجسم نماید .

 

بیان مسئله : برای یافتن مسئله یا شناسایی مشکلی برای انجام پژوهش ، پژوهشگر باید نگاه دقیقی به محیط پیرامون خود داشته باشد . چهار منبع مهمی که مسئله و موضوع پژوهش از آن نشات می گیرد عبارتند از :

-          تجربه

-          ادبیات رشته مربوطه

-          نظریه های علمی

-          ایده های مطروحه در منابع مختلف

توجه :تدوین مسئله پژوهش فرآیندی است که نیازمند خلاقیت است و بر قدرت تصور و ژرف نگری پژوهشگر متکی است.

 

 

 

اجرای بیان مسئله :بطورکلی در پیشنهاد پژوهش و در گزارش نتایج پژوهش ، بیان مسئله از سه بخش تشکیل شده است :

الف - در این بخش باید کلیه متغیرهای اصلی و کلیدی مشکل را در نظر داشته و روابط آنها را در قالب یک شبکه علیت تجسم نمود .یکی از ابزارهایی که در این بخش می تواند برای نگارش متن ، مورد استفاده قرار گیرد ، نمودار ایششکاوا یا استخوان ماهی است . از این نمودار برای تشریح تمام ابعاد یک مشکل و رسیدن به زمینه هایی که در بروز مشکل می تواند موثر باشند ، استفاده می شود . در این نمودار مشکل یا معلول در محل راس نمودار ( سر ماهی ) نوشته شده و در قسمت باله های ماهی نیز علت بروز مشکل درج می شود .

 

نکته ها:

1-   در بیان مسئله نیازی به ترسیم نمودار نیست بلکه فقط برای شناسایی متغیرها و رسیدن به یک چارچوب مفهومی و درک ارتباط آنها با یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد .

2-   در این بخش در صورت لزوم می توان به تاریخچه بروز مسئله پرداخت و سیر تحولات را مطرح ساخت .

3-   در برخی از شیوه های نگارش ، یکی دیگر از اجزای بخش اول بیان مسئله ، اهمیت مسئله است . گاهی این عنوان مستقل بوده و گاهی نیز با همین بخش اول ادغام می شود .

 

مواردی که در این بخش می بایست به آنها پرداخته شود :

1-   چرا انجام این پژوهش مهم است .

2-   پژوهش انجام شده برای چه کسی و کدام سازمان اهمیت دارد .

3-   اهمیت پژوهش در کدام زمینه هاست .

4-   گسترده موضوع طرح گردد یعنی چه بخشی از جامعه و چه سازمانهایی درگیر این مشکل هستند .

5-   به نحوه برخورد با مشکل در شرایط موجود، راه حل ها و خدمات رایج که در حال حاضر برای مهار و جلوگیری از تداوم مشکل صورت می پذیرد ، را مطرح کرد .

6-   عوارض ناشی از تداوم این مشکل ، مورد بحث قرار گیرد و پیامدهای حاصل از تداوم مسئله در سه سطح خود ( فرد ) ، میانه ( سازمانی ) و کلان ( ملی ) مورد تحلیل قرار گیرد .

ب - در این بخش باید راه حل ها یا عوامل موثر بر حل مشکل مطرح شوند . محتوای این بخش باید فاصله شکاف را به تصویر بکشد . برای این منظور می توان به متون علمی و یافته های پژوهش های مربوطه پرداخت و در صورتی که بین پژوهش های موردنظر تناقضاتی وجود داشته باشد ، به هر دو نوع رویه اشاره شود .

ج - در این بخش پایانی بیان مسئله ، باید منظور خود را از انجام پژوهش و توضیح دقیق تری از آنچه می خواهیم در این پژوهش به انجام برسانیم و جزئیات بیشتری از کار را مطرح سازیم .

نکته ها  :

1-   تمامی مطالبی که در بیان مسئله مطرح می شوند باید از استناد علمی معتبری برخوردار باشند و ارائه هرگونه مطلبی در بیان مسئله که فاقد استناد دقیق علمی باشد ، هر قدر هم که مبتنی بر واقعیات عینی باشد ، مورد قبول نخواهد بود .

2-   در خصوص استناد به مطالب علمی دقت شود که :

1-   منابع مورد استفاده جدید باشند .

2-   تنوع منابع مدنظر بوده و از ذکر حجم زیادی از مطالب یک رفرنس خودداری شود .

 

شیوه استدلال بیان مسئله : در نگارش بیان مسئله ابتدا از مفاهیم کلان و کلی شروع می کنیم . سپس گام به گام خواننده را به دامنه پژوهش و محیط پژوهش هدایت می کنیم .

اهمیت پژوهش : در اهمیت پژوهش لازم است مشخص نمائید که پژوهش حاضر در چه زمینه ای ، برای چه کسانی و تا چه اندازه ای می تواند اهمیت داشته باشد .

نکات اهمیت پژوهش :

1-   برای تدوین اهمیت پژوهش ، باید با مراجعه به منابع مختلف علمی ، نکته ها و شواهدی که حامی اهمیت پژوهش شماست ، گردآوری و ثبت گردد .

2-   ابعاد اهمیت پژوهش خود را از لحاظ نظری و علمی برشمارید .

3-   اهمیت پژوهش باید از منظر تاثیری که مشکل موجود بر شرایط فعلی دارد و انحراف از شرایط متعادل ، تشریح شود .

4-   در پژوهش های کمی و برخی پژوهش های کیفی ، آمار و ارقام مربوط با موضوع پژوهش ، نقش به سزایی در تبیین اهمکیت موضوع دارد .

5-   بررسی آنکه یافته های پژوهش چه بخشی از جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد .

توجه :میان اهمیت پژوهش و ضرورت پژوهش تفاوت وجود دارد ، اهمیت با تکیه بر آمار و گسترده تاثیر مسئله و شدت آن تبیین می شود در حالیکه ضرورت پژوهش از طریق تحلیل فوریت زمانی و مکانی پژوهش تبیین می شود . لذا گاهی ممکن است با وجود آنکه انجام پژوهش مهم باشد ، ولی انجام آن در زمان و مکان خاصی ضرورت نداشته باشد .

 

 

 

 

محتوای فصل دوم پایان نامه :

برای فصل دوم ، باعنوان «سابقه تاریخی/ مبانی نظری/ ادبیات پژوهش» نیاز به صرف وقت زیاد وکار بیشتری دارید. آنچه که قبلا برای پیشنهاد پژوهش خود تهیه نموده اید ، پایه کار است ،ولی باید در حد گسترده ای توسعه یابد.

دربرخی از پژوهش ها وبه ویژه پایان نامه ها و رساله ها ،فصل دوم میتواند هر دو بخش سابقه تاریخی و مبانی نظری باعناوین جداگانه درج شود. گاه ممکن است بنا به ضرورت و یا عدم دسترسی به منابع مربوط،یکی از این بخشها راحذف نمایید. امابخش سوم،یعنی ارایه مرور بر پژوهشهای مربوط ،درتمام پایان نامه ها،رساله ها وپروژه های پژوهشی الزامی است  .دربخش سابقه تاریخی ،باید درمورد گذشته دور ونزدیک پدیده عنوان یاپدیده های موجود در عنوان تا قبل از زمان پژوهش خویش و براساس دوره های زمانی (ازگذشته تابه حال) به ارایه سابقه امر بپردازد. بی تردید ،  می دانید که ارایه مطالب باید همراه با استناد باشد تا مشخص گردد که این مطالب را از کجا گرفته اید . دربخش چارچوب نظری ، به منظور روشنگری مفاهیم نظری وهویت مفاهیم ،با برشمردن ویژگیها و ابعاد آن ، اقدام به ارایه این بخش می نمایید. بدین نحو که مفاهیم اصلی و بنیادی مربوط به پژوهش خود را مشخص نموده و بابهره گیری از آثار و نوشته های اندیشمندان و نویسندگان مختلف و حتما با استناد و بارعایت نظمی معقول ،به توصیف و تشریح این مفاهیم در چارچوبی علمی می پردازید . توجه داشته باشید که چارچوب نظری به طوریکه از نام آن پیداست ، با مفاهیمی که به نوعی با هم ارتباط مشترک دارند ،اطلاق می شود.

فصل دوم پایان نامه با موضوع “مرور پژوهش های مربوط در داخل و خارج از کشور ”خاتمه می یابد. ابتدا                         پژوهش های داخل کشور ودر ادامه پژوهش های خارج کشور را مطرح نمایید. دقت نمایید که مطالب بر اساس تاریخ انتشار و ازجدید به قدیم تنظیم شوند.  به عبارت دیگر ، اولین پژوهش مطرح شده در هر دو قسمت داخل و خارج کشور ، جدیدترین پژوهش خواهد بود .به طور خلاصه فصل دوم با عنوان پیشینه یا ادبیاتپ ژوهش شامل موارد زیر خواهدبود:

• مقدمه (حدودیک پاراگراف )
• بررسی متون ،نظریه ها وتاریخچه
• بررسی پژوهشهای انجام شده در ایران

بررسی پژوهش های انجام شده درسایرکشورهای جهان

 

روش های بررسی مطالعات گذشته و نشریات تخصصی :

-          پایگاه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران http://www.irandoc.ac.ir

-          دسترسی به متون پایان نامه ها و رساله های دانشگاه « دانشگاه آزاد اسلامی htttp:sika.iau.ir  و دانشگاه تربیت مدرس http://diglib.modares.ir/Diglib/WebUI/Login.aspx»

-          رساله های رایگان دانشگاه های اروپا http://www.narcis.nl، http://netd.ac.za ، http://www.openthesis.org

-          نشریات علمی از قبیل سایت http://scholar.google.com

منابع الکترونیک مانند سایت http://www.search.com